Het afgelopen jaar zijn wij op veel scholen geweest en hebben we ontzettend veel leerlingen, docenten, afdelingsleiders en directeuren gesproken. Allemaal praten ze over uitdagingen. De een vindt die uitdaging leuk, de ander pittig. Bijna iedereen ervaart ontzettend veel druk.
Ik denk dat de uitdagingen er al waren, maar dat ze nu door de Corona-crisis en de lockdowns, versneld aan het licht zijn gekomen. Het lijkt wel of vraag en aanbod niet meer past. School biedt iets aan dat jarenlang goed werkte, maar het lijkt alsof de leerlingen het niet meer kopen. En nu is er dus een probleem. En in mijn optiek wordt dat probleem te veel bij de leerlingen gelegd. Zij weten niet wat ze willen, zijn ongemotiveerd, vertonen raar gedrag en willen niet luisteren.
Twee weken geleden keek ik een webinar van Steven Pont, dat hij gaf voor de VO-raad. Een aanrader voor iedereen die in het onderwijs werkt. Echt. Kost een uurtje en ik weet zeker dat er minstens 10 kwartjes vallen!
Hij legt haarfijn uit waar het misgaat. In de basis komt het erop neer dat veel scholen nog steeds de weg kiezen van de didactiek, terwijl de weg van de pedagogiek de ingang is. Anders gezegd, er wordt vooral gewerkt op de bovenstroom, terwijl er in de onderstroom van alles speelt. Nog weer anders gezegd: de focus ligt op de taak, terwijl de focus op de relatie zou moeten liggen.
En daar ligt volgens mij de sleutel. Leerlingen van nu gaan niet meer gedwee mee in het gareel van roosters, en toets programma’s. Leerlingen gaan voor de relatie. Ze willen persoonlijk contact. En ze willen het op hun eigen manier doen, buiten hokjes en kaders. Wij horen klassen letterlijk zeggen ‘we zijn alleen stil bij docenten die we het gunnen; die ook aardig voor ons zijn’.
De reactie die je op scholen veel ziet, is: ‘ze moeten terug in hun hok, ze moeten leren luisteren’. En daar wringt dus de schoen. Want ‘terug in hun hok’ en ‘luisteren’ dwing je niet af. Helemaal niet bij kinderen die 2 jaar lang af en aan op hun kamer hebben gezeten. Bij wie de mentale weerbaarheid stukken minder is, bij wie stress soms niet normaal hoog is en bij wie leervaardigheden écht onderontwikkeld zijn. Leerlingen die door die stress terugvallen in hun ontwikkeling en daardoor ‘raar’ gedrag gaan vertonen (wij horen verhalen over roze koeken die door het trappenhuis vliegen, bijvoorbeeld) en leerlingen die totaal niet het gevoel hebben bij een groep te horen. (Kijk maar even naar Steven, hij legt het je allemaal uit).
En weet je, precies ditzelfde geldt ook voor docenten. Zij werken met collega’s die ze amper live gezien hebben, omdat ze in Corona-tijd zijn aangenomen. Die net zoveel onder druk hebben gestaan (en staan!), waardoor hun lontjes echt veel korter zijn. Die geldt voor afdelingsleiders en schooldirecteuren. Voor iedereen. En dat Corona nu even weg is, betekent niet dat de gevolgen ervan weg zijn en dat we dus weer door kunnen waar we gebleven waren.
Dit is een kans, een uitgelezen kans, om dingen te veranderen in het onderwijs. Om te stoppen met knokken voor het behoud van het oude. Een kans om naar elkaar te luisteren, opnieuw met elkaar te verbinden, te erkennen dat er een verschil is tussen pedagogiek en didactiek (en dat niet iedereen even goed is in allebei). Om les te gaan geven over wat er in breinen en levens gebeurt, om aandacht te hebben voor eenieder die er in school rondloopt. Om in gesprek te gaan over welke dingen nou écht moeten van de inspectie en wat wellicht geschrapt kan worden. Om de samenwerking te zoeken met jongerencoaches en docentcoaches, want scholen kunnen dit niet allemaal zelf. Dat hoeft ook niet.
Dat is een van de mooie opbrengsten van de afgelopen tijd. De schooldeuren staan nu vaak wagenwijd open voor externe hulp. En er zijn zoveel partijen die echt, vanuit hun hart willen bijdragen aan de ontwikkeling van het onderwijs. Wat zou het mooi zijn als we deze uitdaging kunnen ombuigen naar een hele grote kans. Een kans om onderwijs te maken dat past bij de leerlingen van nu en bij de docenten van nu.